शनिवार, २३ नोव्हेंबर, २०२४

सिंधुदुर्ग जिल्ह्यातील किल्ले : भाग २ [ सर्जेकोट - ओवाळियेचा किल्ले सिद्धगड - पेंडूरचा किल्ले वेताळगड ]

 

दिवाळीपूर्व तळ कोकण भटकंती : 

सिंधुदुर्ग जिल्ह्यातील किल्ले : 

सर्जेकोट - ओवाळियेचा किल्ले सिद्धगड - पेंडूरचा किल्ले वेताळगड

पूर्व लेख : 
सिंधुदुर्ग जिल्ह्यातील किल्ले : भाग १ [ रामगड - भरतगड - भगवंतगड ]

=================================================

दिवस २ : मालवण किनाऱ्यावर भटकंती / वॉटर स्पोर्ट्स - रॉक गार्डन - किल्ले सर्जेकोट - ओवाळियेचा किल्ले सिद्धगड - पेंडूरचा किल्ले वेताळगड - तारकर्ली - देवबाग - मालवण - कुणकेश्वर मंदिर मुक्काम [ ९० KM ]

=================================================================

दुसऱ्या दिवशी सकाळी मस्त मालवणच्या किनाऱ्यावर फिरायचं आणि वॉटर स्पोर्ट्स करायचा प्लॅन होता. सकाळी हे सगळे आटोपून पुढे ओवळिये येथील सिद्धगड आणि पेंढुर येथील वेताळगड बघून धामापूर तलाव बघत संध्याकाळी सूर्यास्ताला तारकर्ली किंवा देवबाग जाऊ असा प्लॅन केलेला. 


सकाळी सकाळी कुटुंबासहित डॉल्फिन राईडने दिवसाची सुरुवात झाली. सात पॉईंट दाखवणार म्हणून सुरुवातील सांगितलेल्या राइडने सगळी ठिकाणे लांबूनच दाखवुंन अपेक्षेप्रमाणेच गंडवले होते. काहींच्या काही पॉईंट स्वतः ठरवून बोटीतूनच ते बघा हा तो अमका पॉईंट, हा बघा तमका पॉईंट असे दोन तास फिरवून आठशे रुपयांनी खिसा हलका करून आम्ही परतलो. येताना डॉल्फिन दिसले म्हणून त्यातल्या त्यात समाधान मानून स्कुबा डायविंग साठी निघालो. ऑफ सिझन असल्याने म्हणजे दिवाळीपूर्व असल्याने चारशे रुपयात स्कुबा सांगत होता. हे म्हणजे फक्त पाण्यात बुडवून खाली दहा पंधरा फूट नेऊन मास्यांना खायला देऊन त्यांच्यासमवेत काढलेल्या व्हिडिओचे पैसे होते. पण तरीही पहिल्यांदाच केल्याने मजा आली. बरीचशी लोक पैसे भरूनही घाबरून तळाशी जात नव्हती. माश्याना पावाचे तुकडे टाकून मासे आपल्या जवळ आणतात आणि व्हिडिओ काढतात. असो पाचच मिनिटात स्कुबा झालं आम्ही परतीच्या प्रवासास निघालो. राजकोट येथील महाराजांचा पुतळा पडल्याने पोलीस तेथे सोडत नव्हते तर पद्मदुर्ग, सिंधुदुर्ग आधी पाहून झाल्याने रॉक गार्डन बघून आम्ही निघालो सिद्धगड आणि वेताळगड. 

ओवाळिये येथील सिद्धगड:

दरवर्षी कोकणात यायचं म्हणजे कितीवेळ समुद्र बघणार म्हणून आज दोन किल्ले ठरवले होते. मालवण पासून ३५ किलोमीटर्स वर कसाल गाव आणि तेथून सात किमी ओवाळिये येथील सिद्धगड पाहण्यास आम्ही निघालो. वाटेत दोन कामगार बसची वाट पाहत होते त्यांना उचलून गाडीत घेतले तर एक सिद्धगडाच्या जवळील सिद्धगड वाडीतीलच निघाला. त्याने आम्हाला सड्यापर्यंत सोडून राम राम  केला. सड्यावरून सर्वत्र पुरुषभर उंचीचे गवत उगवलेले त्यातच गाडी पार्क करून वाट शोधत किल्ल्याला निघालो. दुर्गवीर संस्थेने बोर्ड लावल्याने किल्ला सापडतो नाहीतर नवख्या माणसाला सापडणे अवघड आहे. 

संपूर्ण किल्ला झाडाझुडुपांनी वेढलेला आहे. एक ठिकाणी तुटलेल्या तटबंदीतून आपण किल्ल्यात प्रवेश करतो. येथे माणसांचा वावर नसल्याने सरपटणाऱ्या जनावरांचा धोका आहे. एकटाच असल्याने मोबाईल वर गाणी लावून धाडस करून किल्ल्यात निघालो. मोठमोठाली झाडे, त्यावरील मुंग्यांचे वारूळ, पायात अडकणाऱ्या वेली, उध्वस्त अश्या वास्तू, वानरांचा आवाज अश्या हॉरर पिक्चर मध्ये शोभेल अश्या  परिस्थितीत किल्ल्यात घुसलो. एका ठिकाणी महाराजनची मूर्ती पाहून थोडेसे बळ मिळाले. पुढे थोड्या अंतरावर पुरातन असे देवीचे मंदिर आणि त्यासमोरील दगडी द्विपमाळा आपले लक्ष वेधून घेतात.  पंधरा मिनिटात गडफेरी आटोपून आल्या मार्गाने परत निघालो पेंढुर गावातील वेताळगडाकडे. 





पेंढुर येथील वेताळगड : 

हा किल्ला मॅप्स वर किंवा नेटवर शोधला तर संभाजीनगर मधील वेताळवाडी किल्ला दाखवतो म्हणून पेंढुर शोधात तेथून पत्ता विचारात जावे. कट्टा गावातून पेंढुर पुढे मोगरणे फाट्याने गावडेवाडी येथे जावे. पायथ्यापर्यंत गाडी जाते. येथून एक घरातून कसे जायचे विचारून एकटाच किल्ल्यावर निघालो. घरातील आजींनी तुम्हाला सापडणार नाही जाऊ नका म्हणून पहिल्यांदाच सांगितले. तरीही ट्राय करू म्हणून निघालो. वेताळगड संपूर्ण जंगलाने वेढलेला असून माथ्यावरची उंचच उंच झाडांमुळे कुठून कुठे जायचा हाच पत्ता लागत नाही. पावसाळ्यानंतर अजून येथे कोणीही फिरकले नसल्याने आणि गावकरीही जात नसल्याने वाटा सापडत नव्हत्या. तासभर गावत तोडत भटकलो आणि कसातरी माथ्यावर पोहोचलो. आता येथून पुढे गेलो तर परत येताना मार्ग सापडणार नाही अशी परिस्थिती पाहून परत मागे फिरलो. माथ्यावरील वेताळाचे स्थान आणि कोरीव पाऊले बघायची राहिली. असो! पुन्हा कधीतरी येऊ. 

एव्हाना संध्याकाळ होत आली होती. वेताळगडावरून आल्यामार्गे कट्टा पोहोचून परत मालवणचा रस्ता धरला. सूर्यास्त पाहण्यासाठी खास जागा म्हणून देवबाग संगम येथे पोहोचलो. देवबाग तारकर्ली येथील फेमस किनारे फिरत सूर्यास्त झाला. आजची मुक्कामाची सोय म्हून हॉटेल्स विचारता कमीत कमी पाच हजार रेट होता. उद्या देवगड वरून रत्नागिरी आणि राजापूर जवळची कातळशिल्पे पाहायचा प्लॅन असल्याने मालवण आणि रस्त्नागिरी यांच्या मध्ये कुठे तरी राहू म्हणून विचार करतानाच कुणकेश्वर आठवले. दोन वर्ष्यांपुर्वी कोस्टल कर्नाटकची ट्रिप करून येथेच राहिलो होतो. मग काय मालवणला जेवण करून दोन तासात कुणकेश्वर गाठले आणि भक्तनिवात रूम घेऊन आजचा दिवस संपवला. आज जास्त न फिरताही ९० किमी झाले होते. आता पुढचे डेस्टिनेशन खुणावत होते ते म्हणजे राजापूर!  अश्वयुगीन कालखंडात कोरलेल्या कातळशिल्पांचा मागोवा घेत त्या अपरिचित वाट शोधण्याचा ! 

         


पुढचा भाग : 

अपरिचित वाटांवरून भटकताना अश्मयुगीन कालखंडात आदिमानवाने कोरलेल्या भन्नाट, अगम्य अश्या कातळशिल्पांचा शोध


गुरुवार, २१ नोव्हेंबर, २०२४

सिंधुदुर्ग जिल्ह्यातील किल्ले : भाग १ [ रामगड - भरतगड - भगवंतगड ]

दिवाळीपूर्व तळ कोकण भटकंती : 

सिंधुदुर्ग जिल्ह्यातील किल्ले : रामगड - भरतगड - भगवंतगड 


दरवर्षी दिवाळीनंतरची सुट्टी म्हणजे कर्नाटकाची रोडट्रीप असे झालेले समीकरण यावर्षी साधता आले नाही. जून मधली स्पिती आणि ऑक्टोबर मधली तीन केदार ट्रिप नंतर आता अजून सुट्टी मागितली असती तर शाल आणि श्रीफळ घरी कुरियरने आले असते म्हणून त्यातल्या त्यात शॉर्ट ट्रिप म्हणून मालवणची रोड ट्रिप ठरवली. सिंधुदुर्ग मधील समुद्री किल्ले झाले होते पण घाटातले किल्ले करायचे बाकी होते. हि अशी आडवाटेवरची ठिकाणे व  किल्ले भटकताना कोकणातल्या खऱ्या सुंदरतेचे दर्शन होते. राजापूर आणि रत्नागिरी जिल्ह्यातील नव्याने प्रकाशात आलेली अश्मयुगीन कातळशिल्पे म्हणजे मती गुंग करणारी अद्भुत आणि कला आवर्जून पाहायची होतीच. राजापूर म्हणजे खास आवडीची जागा असल्याने तेथेही जाणे होईल म्हणून खास प्लॅन झाला तो असा - 

=================================================================

दिवस १ : कोथरूड - कोल्हापूर - राधानगरी येथील राऊतवाडी धबधबा - दाजीपूर अभयारण्य - किल्ले रामगड - किल्ले भरतगड - किल्ले भगवंतगड - चिवळा बीच मालवण मुक्काम  [ ४२० KM ]


दिवस २ : मालवण किनाऱ्यावर भटकंती / वॉटर स्पोर्ट्स - रॉक गार्डन - किल्ले सर्जेकोट - ओवाळियेचा किल्ले सिद्धगड - पेंडूरचा किल्ले वेताळगड - तारकर्ली - देवबाग - मालवण - कुणकेश्वर मंदिर मुक्काम [ ९० KM ]


दिवस ३ : कुणकेश्वर बीच - पोखरबाव दाभोळे येथील कातळशिल्प - श्री सिद्धिविनायक मंदिर पोखरबाव - श्री विमलेश्वर मंदिर - साखर गावातील कातळशिल्पे - निवळी कातळशिल्पे - किल्ले यशवंतगड ( नाटे) - किल्ले आंबोळगड - गगनगिरी महाराज मठ ( आंबोळगड ) - रुंधे कातळशिल्पे - देवीहसोळ कातळशिल्पे - देवाचे गोठणे कातळशिल्पे - राजापूर - माणगाव . [ ४२५ KM ]


दिवस ४ : किल्ले तळागड - कुडा लेणी - ताम्हिणीने कोथरूड [ १२५ KM ]

=================================================================

मालवण आणि तेथील हे माहित नसलेले किल्ले करताना पाहायला मिळालेले हे आडवाटेवरचे कोकण जे काही आहे ना ते म्हणजे कमाल. नारळ-पोफळीच्या बागांमधून जाणारे चिंचोळे रस्ते, कोकणी मालवणी भाषेचा हेल, चिऱ्याच्या भक्कम तटबंदीचे पण निर्मनुष्य असे किल्ले, खाडी आणि समुद्राचा संगम, ऐसपैस कौलारू टुमदार घरे, प्राचीन मंदिरे, घनदाट जंगले, देवराई, त्यांचे राखणदार त्यांची मंदिरे. सोलकढी मोदकाची मेजवानी.. सगळे काही केवळ लाजवाब! 

दिवाळीच्या चार दिवस आधी गेल्याने कुठेही गर्दी लागली नाही. सगळ्यात जास्त ट्राफिक लागले ते १२०० किमी जाऊन आल्यानंतर भूगाव मध्ये. येताना राजापूर ते घर असा मोठा पल्ला गाठायचा होता पण दुसऱ्या दिवशी दुपारपर्यंत पोहोचलो तरी चालण्यासारखे होते म्हणून माणगाव येथे गाडीतच दोन-तीन तास झोप काढून तळगड, घोसाळगडचा ऐनवेळी प्लॅन केला. 

पहिल्याच दिवशी मध्यरात्री तीन वाजता निघून थेट राधानगरी गाठली. राऊतवाडी नावाचा कोकणात उतरणाऱ्या रस्तावरच असलेला धबधबा अजूनही खळाळत वाहत होता. बऱ्यापैकी पाणी होते बघून कावळ्याची अंघोळ उरकली. उंचावरून वेगाने पडणाऱ्या पाण्याच्या तुषारांमध्ये सकाळच्या कोवळ्या उन्हाने छानसे इंद्रधनुष्य रेखाटले होते.  येथे एक कॉलेजचा मित्र खास आमच्यासाठी दाजीपूर अभयारण्यातील शिवगड फिरवण्यासाठी कोल्हापूरवरून आलेला होता. खूप दिवसांनी भेटीगाठी झाल्या आणि मंडळी शिवगडच्या दिशेने निघाली. 

दाजीपूर अभयारण्यातील शिवगड किल्ला म्हणजे गर्द जंगलाने वेढलेला निर्मनुष्य प्रदेश. उन्हाळ्यात गावात कमी झाल्यावर लोक इथे येतात. पावसाळ्यानंतर येथे येणारे आम्ही पहिलेच असल्याने सकाळच्या वेळेत अस्वले असू शकतील असे दाजीपूरमधल्या एक माणसाने सांगितले. फॅमिली बरोबर असल्याने आणि गाडीचा ग्राउंड क्लिअरन्स कमी असल्याने तो बेत रद्द करून राधानगरी बॅकवॉटर जवळ थोडी भटकंती केली. येथून पुढे कणकवली मार्गे कोकणात उतरून पुढे तीन चार किल्ले करायचे असल्याने पुढे निघालो. 

राऊतवाडी धबधबा 

                 

रामगड किल्ला : 

कणकवलीतुन आचऱ्याच्या दिशेने जाताना पहिला किल्ला लागतो तो किल्ले रामगड. मॅप लोकेशन अगदी बरोबर आपल्याला पायथ्याशी आणून सोडते. अर्ध्या -पाऊण तासाचा छोटासा किल्ला असल्याने फक्त पाण्याच्या बाटल्या घेऊन आम्ही निघालो. गावातून दहा मिनिटात सड्यावर येताच सुंदर असे भैरव मंदिर लागते. मंदिराच्या समोरच गजशिल्पे आहेत. येथून पुढे दहा मिनिटांच्या चढाईने आपण किल्ल्याच्या प्रवेशद्वाराशी पोहोचतो. प्रवेशद्वार चांगल्या स्थितीत असून गोमुखी बांधणीचे आहे त्याच्या बाजूस १८ फूट बुरुज आहेत. किल्ल्यात प्रवेश केल्यावर पायवाटेने सरळ गेल्यास आपण होळीच्या माळावर पोहोचतो. येथे सात पुरातन तोफा निकामी करून जमिनीत उलट्या गाडून ठेवलेल्या दिसतात. तोफा चोरीस जाऊ नये म्हणून कोणीतरी नामी शक्कल केलेली दिसते. त्यासमोरच दुसरे प्रवेशद्वार असून त्याची वाट नामशेष झाली आहे. किल्ल्याच्या मध्यभागी चौथऱ्यावर गणपतीची मूर्ती आहे. तटबंदीवरुन चालत आपली गडफेरी पूर्ण होते. 






किल्ले भरतगड : 

रामगड पाहून मसुरेचा भरतगड पाहायला निघालो. एव्हाना तीन वाजत आले होते. भरतगड पाहून भगवंतगड जायचे होते आणि तेथून तोंडवळी किंवा मालवण पोहोचायचे होते. मॅपने गंडवले म्हणून विचारात विचारत मसुरे येथे गावात पोहोचलो. गाडी लावून चढाईस सुरुवात केली. सिंधुदुर्ग मधली हि अशी निर्मनुष्य पण अनवट ठिकाणे खऱ्या  अर्थाने कोकणातल्या सौन्दर्याची जाणीव करून देतात. पंधरा मिनिटात किल्ल्यात पोहोचलो. पुरुषभर उंचीचे गवत, त्यातून वाट काढत किल्ल्यात पोहोचलो. याही किल्ल्याला दोन प्रवेशद्वारे असून तटबंदी भक्कम आणि सुस्थितीत आहे. किल्ल्याच्या मध्ये एक मंदिर असून तटबंदीने भटकून आपली गडफेरी पूर्ण झाली. पूर्ण किल्ला हा झाडोऱ्याने वेढलेला आहे. 

                




किल्ले भगवंतगड :  

मसुरे गावातून आता भगवंतगड जाण्यासाठी दोन रस्ते होते. एक फार लांबचा आणि एक जवळचा पण छोट्याश्या बंधाऱ्यावरून जाणारा. रस्ता सांगतानाच लोक म्हणायची कि तुम्हाला जमणार असेल गाडी काढायला तरच जा नाहीतर वांधे होतील म्हणून. बघून तर येऊ मन्नत बंधाऱ्यापाशी पोहोचलो. छोटी कार कट-टू-कट जाईल एवढ्या पुलावरून गाडी घालायची म्हणजे जाम टेन्शन आले. वेळेचं अभाव बघता देवाचं एनव्ही घेऊन गाडी घातली. बायको बाहेरून डावीकडे-उजवीकडे घे म्हणून गाईड करत होती तर मुलगा - "बाबा नीट चालवा नाहीतर गाडी खाडीत पाण्यात पडेल" म्हणून भीती वाढवत होता. शेवटी कशीबशी गाडी दुसऱ्या साईडला पोहचली आणि आम्ही सुटकेचा निश्वास टाकला. येथेच खाडीपाशी गाडी लावून समोरच्या भगवंतगडाकडे पळत पळत प्रस्थान केले. अंधार पडायला आल्याने धावपळ करीत एकट्याने किल्ल्यावर पोहोचलो. येथे किल्ल्यावर फक्त एक मंदिर आहे आणि एक पडक्या स्थितीत प्रवेशद्वार आहे. सकाळी अस्वलाची कहाणी ऐकल्याने आणि इथे एकटाच असल्याने  थोडी पाकपुक झाली पण पटकन गडफेरी उरकून खाली आलो. 




भगवंतगड येथून आता तोंडवळी बीचला मुक्काम करू असं आपलं ठरला होता पण मालवण येथे राहण्याची जास्त सोया असेल विचार करून मालवण गाठले. चिवळा बीचच्या अगदी समोर खोली घेऊन जेवायला गावातल्या एकमेव अश्या व्हेज हॉटेलच्या शोधार्थ निघालो. एव्हाना ४२५ किलोमीटर्स झाले होते. आता अजून गाडी चालवण्याचा पेशन्स नसल्याने आणि हॉटेल जवळ असेल म्हणून चालत निघालेलो तर ते दीड किलोमीटर होते. पायाचे तुकडे पडायचे बाकी अश्या स्थितीत येऊन परत समुद्रावर जाऊन दिवस संपवला. 



भगवंतगड येथे जाणारा बंधारा. 


तिन्ही किल्ल्यांवर आमच्याखेरीज चिटपाखरू पण नव्हते. सगळे किल्ले प्रचंड झाडोऱ्याने वेढलेले आहेत. पावसाळ्यानंतर लगेच गेल्यामुळे असेल बहुतेक. हे शक्यतो उन्हाळ्यात करायला हवेत पण घामाने आणि उकाड्याने वाट लागेल हे नक्की. 


पुढच्या भागात - 

मालवण मधील भटकंती , स्कुबा डायविंग ची मजा आणि भर जंगलातील निर्मनुष्य असा सिद्धगड आणि चकवा लावणारा वेताळगड.